In hoeverre wordt sans doute door ongetwijfeld vertaald? Onderzoek naar de betekenis van de (non-)modale epistemische markeerders

(dut) Uitgangspunt van dit werk is de vraag van de doorsnee-Franstalige over de bijzondere betekenis van het bijwoord sans doute. Letterlijk betekent deze uitdrukking het gebrek aan de geringste twijfel, maar haar concrete gebruik wijst op de omgekeerde betekenis. Zo wordt sans doute gebruikt als uitdrukking van onzekerheid. Hiervan uitgaande, beogen we in dit onderzoek een vergelijkende analyse van de betekenissen en gebruikswijzen van sans doute (Fr.) en ongetwijfeld (Nl.) om op het einde te weten te komen in hoeverre de letterlijke Nederlandse vertaling ongetwijfeld verschilt van de Franse uitdrukking sans doute en in welke gevallen beide overeenkomen. Na het kernbegrip van ‘(epistemische) modaliteit’ ingeleid te hebben, voeren we een eerste analyse door de literatuur over deze twee uitdrukkingen samen te vatten. Hieruit vallen er vier functies voor de betreffende bijwoorden op: (1) bijwoord van validiteit, (2) bijwoord van subjectieve modaliteit, (3) bijwoord van intersubjectieve modaliteit en (4) concessief bijwoord. Het praktische deel is gebaseerd op de analyse van een tweetalig corpus enerzijds, en wordt anderzijds aangevuld met de resultaten van een vragenlijst die voorgelegd is aan moedertaalsprekers en de betekenis en het gebruik van het bijwoord sans doute of ongetwijfeld behandelt.

(fre) Le point de départ de ce travail est le questionnement du point de vue francophone sur la signification particulière de la locution adverbiale sans doute. Alors qu’elle marque littéralement l’absence de tout doute, son utilisation concrète indique le cas contraire et sans doute se voit ainsi utilisé pour marquer l’incertitude. Partant de ce constat, cette enquête a pour objet une analyse comparative des significations et utilisations de sans doute (fr.) et de ongetwijfeld (nl.) afin de découvrir à quel point la traduction littérale néerlandaise diffère de l’expression française et dans quel cas ces deux expressions correspondent ou non. Après introduction du concept-clé de la ‘modalité (épistémique)’, nous menons une première analyse de la littérature existant sur ces deux expressions. Quatre fonctions se démarquent alors pour nos adverbes: (1) adverbe de validité, (2) adverbe de modalité subjective, (3) adverbe de modalité intersubjective et (4) adverbe de concession. La partie pratique se base sur l’analyse d’un corpus bilingue d’une part, et est complétée d’autre part par un questionnaire soumis à des natifs et ayant pour object la signification et l’utilisation de l’adverbe sans doute ou ongetwijfeld.